İTALYANCA TURİST SÖZLÜĞÜ

Defalarca İtalya’ya gitmiş ve birçok İtalya yazısı paylaşmış biri olarak hep bir “İtalyanca Turist Sözlüğü” hazırlamak istemiştim. Bir gezginin orada gezerken ihtiyaç duyacağı basit şeyleri bir arada bulabileceği, kendi işine yarayacağını düşündüğü kelimeleri seyahat defterine not edeceği basit bir rehber.. Çünkü İtalya’da İngilizceniz sandığınız kadar çok işe yaramıyor. Belki en turistik bölgelerde sorun yaşamıyorsunuz ama merkezden biraz dışarı çıktığınızda, ya da küçük bir şehirde, ulaşımda, yemekte gerçekten birkaç kelime de olsa İtalyanca’ya ihtiyaç duyuyorsunuz. İşte bu sebeple böyle birşey yapma isteğimden birçok yazımda bahsettim ama bir türlü gerçekleştirme şansım olmamıştı. Şimdi İtalyanca kursuna gitmenin verdiği motivasyon ile bunu hazırlamalıyım diye düşündüm. Ama elbette bu tek başıma başarabileceğim bir şey değil. İtalyanca kursu aldığım Firenze Eğitim’in de değerli katkıları ile sonunda hep hayal ettiğim o sözlüğü bugün sizlerle paylaşıyorum…çok işe yaraması dileği ile..

Başlarken küçük bir not: İtalyanca kelimelerin başına aldığı ekler, kelimelerin tekil, çoğul, dişi, erkek olarak sonlarının farklılık göstermesi sebebiyle biraz karmaşık görünebilir. O yüzden kullandığım kelimelerin bu yönlerini göz ardı ederek tamamen basitçe algılanacak bir şekilde paylaşmaya çalışacağım. Örnek veriyorum; burada domates’ten “pomodoro” diye bahsederken İtalya’da “pomodori” diye yazılmış halini görünce şaşırmak yok!. Bir harfin pazarlığını yapmayalım; siz onun domates olduğunu anladınız, konu kapandı! :))

Bu küçük uyarıdan sonra haydi bakalım, başlıyoruz.

Ulaşım’da

Aeroporto – Havalimanı
Treno – Tren (istasyonda trenlerin yönü ai treni diye yazar..)
Stazione – Tren istasyonu
Fermata – Durak
Binari/Binario Peron (Tren ile yolculuk yapacaksanız biletinizde ya da elektonik tablodaki peron numarasını takip etmelisiniz.
Autobus, Biglietto gibi kelimeleri ise tahmin etmek güç olmasa gerek :)

Otobüs, tren ya da tramvayda tek kaşı havada yanınıza yanaşan görevli, içinde “Biglietti” geçen bir cümle kurarsa hemen çıkarıp biletinizi göstermelisiniz.

Nerede?

Sorular “Dove” ile başlar? Nerede? Tuvalet, kilise, merkez, falan filan sokağı nerede?
Sorunuz karşısında şansınız varsa, aradığınız yere yakınsanız kısa bir işaretli anlatım yetecektir ama bazen siz onu anlamasanız da yardımcı olabilme isteğiyle size o kadar uzun anlatacaklar ki.. Bu kısım epey komik oluyor!.. :))

Citta – (çitta) Şehir
Centro – (çentro) Merkez (birçok yerde bulunduğunuz yerin merkezine bu şekilde yönlendirme tabelaları görebilirsiniz)
Chiesa (kiyeza diye okunan bu kelime kilise anlamına gelir.. Hani sorduğunuz amca kiliseyi geçince sağda falan derse, kelimeye aşinalığınız olsun.
Bu arada sağ “destra”, sol da “sinistra”
Via – Sokak
Piazza – Meydan (bazen piazzeta falan yazar; onlar küçük meydanlar. genelde de pek sevimli olurlar..
Ponte – Köprü
Torre – Kule
Duomo – Katedral
Mercato – Pazar yeri
Toiletta – Tuvalet (ama italyanlar aslında daha çok Bagno-banyoyu kullanıyorlar)
Tüm bunlar adres ararken ihtiyaç duyabileceğiniz kelimeler..

Entrata Libera – Giriş ücretsiz yazan sergiler, müze ve galerilere rotanız üzerinde rastlayabilirsiniz.

Entrata – Giriş
Uscita – Çıkış..

Yeme İçme İşleri

Restoranda menüyü “il menu per favore” diyerek isteyebilirsiniz. Eğer İngilizce menüsü olan bir restorandaysanız muhtemelen turistik bir yerdir. O anda imkanınız varsa daha yerel yerleri tercih edin derim. Ama Roma gibi aşırı turist alan bir İtalyan şehrindeyseniz yerel adresler bulmak daha zor.. Onun için daha önceden yazdığım Roma Yeme İçme Notları’na göz atmanızı öneririrm.

Konumuza dönersek..

Restoran girişinde maruz kalınması muhtemel sorular:
Öncelikle rezervasyonunuz var mı? Önceden adreslerini kaydettiğiniz lokantalar için rezervasyon yaptırmak gerekebilir. Rezervasyonunuz olmadığı taktirde çok zorlanabilirsiniz.

Prenotazione? – Rezervasyon
Per due – İki Kişilik (ya da daha havaya gireyim derseniz Un tavolo per due per favore diyebilirsiniz. Merak etmeyin, kötü bir şey söyletmiyorum. Sadece cümleyi iki kişilik masa lütfen diye normal hale getirdim. Yoksa sadece elinizle de işaret ederek “due” deseniz de işe yarar yani :)
Bere / Mangiare ? Yani yemek mi yiyeceksiniz sadece bir içki mi? demek istiyor garsonunuz; sizi ona uygun bir yere oturtacak.. Yemek içinse söylendiği şekilde “mancaare”; yok sadece bir şeyler içip kalkacaksanız da “beere” diye uzatarak söyleyebilirsiniz.

Yeme içme mekanlarından bahsederken tabelalarda rastlayacağınız sınıflandırmalardan da bahsetmek lazım;
Ristorante – Daha çok rezervasyona ihtiyaç duyulabilen, nispeten özenli lokantalardır.
Trattoria – Bölge yemekleri sunan samimi lokantalardır.
Cantina – Salaş, samimi bir ortamda içki ve atıştıracak şeyler sunan şaraphanelerdir.
Enoteca – İçki ağırlıklı menüsü olan ama yemek de yiyebileceğiniz şarap barlarıdır.
Osteria – Yine trattorialar gibi samimi bir ortam sunan tavernalardır.
Paninoteca – Bizdeki büfelerin yerine İtalya’da sandviççi “Paninoteca”lar var..
Pizzeria – Pizza restoranları ki özellikle “al Forno” yazan odun fırını pizzacıları tercih ederseniz daha mutlu olursunuz.
Pasticceria – Pastane
Birreria – Birahane
Gelateria – Dondurmacı
Salumeria – Şarküteri ….gibi uzayıp gidiyor liste.. Bunların hepsinde girip birşeyler yiyip içmek mümkün..

Colazione – Kahvaltı / İtalyan kahvaltısının bizim kahvaltı yanında gözyaşları içinde kaldığını hatırlatmalıyım. Bir fincan sütlü kahve yanında da bir kruvasan tarzı çörek. İtalyanlar bu kahvaltı çöreklerine “cornetto” der ve kahvaltılarını genellikle pastanelerde ayaküstü yaparlar. Muhakkak yerlilerin arasına karışıp siz de denemelisiniz..
Pranzo – Öğle Yemeği / 12:00-14:00 arasında servis edilen öğle yemeklerinde İtalyanlar kahvaltının aksine bol bol yer ve bol bol da sohbet eder. Özellikle lokallerin gittiği bir mekanda aralarına karışıp onların hararetli sohbetleri eşliğinde yemek oldukça zevklidir. Güzel havalarda bazı öğle yemeklerini dilim pizza, sandviç gibi pratik yiyeceklerle parklarda, güzel sokaklarda kapı önlerinde, ya da meydanlardaki havuzların kenarlarında yine İtalyanlar gibi geçiştirebilirsiniz.
Cena – (çena) Akşam yemeği / İşte 19:00’dan itibaren rezervasyon yaptırdığınız restorandaki masanıza kurulup “İtalyan gibi” yeme vakti!. Önden atıştırmalıklar ve şarap, ön yemek, ana yemek, tatlı, kahve.. İtalyada yemek yemek her zaman çok güzeldir..
Birçok lokantanın yemek servis saatleri dışında kapalı olduğunu görebilirsiniz. Özellikle turistik olmayan yerlerde yemek servis saatleri dışında açık lokanta bulmak zordur; hep iyi şeyler yiyip mutlu kalmak için bu saatlere uymaya çalışmak lazım..

Menü’yü inceleyelim..
Zuppa – Çorba
Antipasti – Başlangıçlar
Primi Piatti – Ön yemek kısmında genellikle makarna (pasta) ve risottolar olur, hemen arkasından ana yemekler yenir..
Secondi Piatti – Bu başlık altında sunulan ana yemeklerde mekanın özelliklerine göre et yemekleri, balık tabakları olur..
İnsalata – Salata – Bildiğimiz salataya insalata demek gerekiyor; tek salata başka bir şey..
Contorni – Yan yemekler diye açıklayabileceğimiz bu bölümde de yemeğin yanında yenebilecek ızgara sebze, püre, patates kızartması gibi şeyler olur..

Dolce- Tatlı / Menülerde “i dolci” yazan bölüm sizi tatlı bir kapanışa götürecektir. Bazı restoranlarda tatlılar bir servis arabası ile geçer ve istediğinizi “işte şu!” diye kolayca gösterebilirsiniz :)
Dolce demişken “Dolce Vita” hep aklınızda olsun çünkü, güzel bir kafede güneşe ve meydana nazır otururken hissettiğiniz tam da bu olacak: Tatlı Hayat!..

Verdure – Sebzeler
Melanzana – Patlıcan
Zucchero _ Kabak
Cipolla – Soğan
Pomodoro – Domates
Funghi _ Mantar
Peperoni – Biber
Patata – Patates (Kızatmış patates istiyorsak “fritto patate”
Carciofi (karçofi) – Enginar (özellikle Roma’daysanız kızarmışını deneyin)
Aglio – Sarımsak
Frutta – meyve
Arancia – Portakal
Fragola – Çilek
Mela – Elma
Limone – Limon (ama daha önemlisi Limoncello!. Limondan yapılan nefis bir likördür; gittiğiniz restoranda yemek sonrası ikram edilirse mutlaka deneyin.)
Succo – Meyve suyu
Pizza al taglio – (pizza al talyo) Dilim pizza / İtalya’da çok yaygın olan kesip tartılarak satılan dilim pizzalar gün içi atıştırmalarda kurtarıcı nitelikte..
Panino – Sandviç
Gelato – (celato) Dondurma

Carne – Et
Bistecca – Biftek ama mesela Bistecca Fiorentina (domuz..)
Maiale – Domuz eti / Domuz eti yemek konusunda hassas olanların seyahat defterlerinde bir sayfaya büyükçe bir şekilde“No Maiale” yazmalarını ve gittikleri restoranlarda garsonla göstermelerini tavsiye ediyorum daima. Oldukça etkili bir yöntem; sizin hassasiyetinizi anlıyor ve buna uygun yemekler konusunda yardımcı oluyorlar..
Paketli olarak bir gıda alırken de yine domuz eti bulunmasını istemiyorsanız içindekiler kısmında hem “maiale” hem de “suino” kelimelerinin geçmediğinden emin olun. İtalya’da bazı ekmeklerde dahi domuz yağı olabileceği aklınızda olsun…
Manzo – Sığır
Vitello – Dana
Agnello – (anyello) Kuzu
Pollo – Tavuk
Pesce – (peşe) Balık
Frutta di Mare – Deniz Mahsulleri

Vino- Şarap / Vino di casa müessesenin şarabı; yani ev şarabı; yani uygun fiyatlı ama yine de muhtemelen leziz olan. Samimi bir yemekte -özellikle öğlenleri bu seçeneği deneyin derim.. Bunu da genellikle bardak, şişe ya da litre hesabı getirebilirler. “Uno litro” bir litre şarap ki, 4 kişilik bir masa için ideal.. Mezzo litro ise iki kişilik bir masa için uygun olur.
Vino Bianco beyaz, Vino Rosso kırmızı şarap

Su isterken de gazlı ve gazsız olup olmadığını belirtmek gerekebilir.
Soda tarzı gazlı su isterken Acqua Frizzante ya da Acqua Gassata demek;
normal su için de Acqua non frizzante ya da normale demek lazım..
Bu arada suyu bol İtalya’da, sokaklarda rastladığınız çeşmelerin çoğundan su içilebiliyor. Potabile yazıyorsa için ama “NON Potabile” yazıyorsa aman sakın içmeyin :)

Cucchiaio – (kukiyayo) Kaşık
Coltello – (koltello) Bıçak
Forchetta – (forketta) Çatal
Piatto – Tabak
Olur da getirmeyi unutmuşlardır ya da yere düşer falan; coltello per favore dersiniz mesela, yenisini getirirler..

Pane – Ekmek
Pepe – Biber
Sale – Tuz
Olio – Yağ
Zucchero (zukkero)- Şeker
Bir keresinde annemle babam ekmek isteyeceğiz diye akla karayı seçmişler mesela.. Bu kadar basit şeyleri anlatmaya çalışırken çırpınmanızı istemem :)

Bu arada bu yazıda yemek isimleri konusunun yanından geçiyor ama girmiyorum. O başlıbaşına ayrı bir yazı konusu. Malum İtalyan mutfağı üç beş satırla açıklanacak gibi değil!..

Son olarak hesap lütfen demek için “il conto per favore” demeniz yeterli. (Gerçi sadece “konto” deseniz de anlarla ama sonuna lütfen eklemek hoş olur.)
Hesabınıza “coperto” olarak yazan kuver dahil edilmiş olabilir; bunu da kontrol edin..Çoğunlukla bahşiş olarak algılansa da bahşiş ayrıca beklenir genellikle..

Bi Kahve lütfen!

Ah keşke o kadar kolay olsa!
Caffé – Kahve demek ama bu şekilde kahve istemek İtalya’da bir hayli zor. Sırf Espresso için ben 10 farklı şekil biliyorum; bizim sınıfta listesi asılı 20’den fazla espresso tercihi var mesela!.
Un caffè per favore diyorsun, normal mi macchiato mu diyor, cappuccino diyorsun, sıcak sütle mi soğuk sütle mi diyor.. Bankoda mı masada mı? Büyük mü küçük mü?… sorular ve alternatifler bitmiyor..
Ben genellike espresso içeceksem “caffe normale” diyorum; o zaman direkt mis gibi espresso’yu koyuyorlar önüme.. Eğer bir espressonun yetmeyeceğini düşünüyor ve duble istiyorsam o zaman “caffé doppio” diyorum. Suyu normalden de az, çok sert bir shot niteliğinde “ristretto” da içiyor İtalyanlar. Cappuccino ve latte’yi de sadece öğleden önce, kahvaltı seansında içiyorlar. Sonra gün içinde sık sık espresso molası. O bile genellike ayaküstü. Siz de en azından birkaç kahve molasında espressonuzu onlar gibi ayaküstü içmeyi deneyin; kesinlikle çok daha fazla keyif alacaksınız. Üstelik bankoda ayaküstü içilen kahveler oturarak içilenlerden çok daha ucuz!.. Fiyat listelerinde “tavola” ve “banco” diye iki farklı rakam görürseniz işte bu da onun açıklaması..

Merhaba, teşekkürler, Baaay!..

Herhalde İtalya’ya seyahatiniz boyunca en çok duyacağınız kelimeler Ciao, grazie, prego ve per favore olacak :) Özellikle Prego; sanki en çok bu kelimeyi kullanıyorlar gibi geliyor bana..
Ciao! (çaov) Hem merhaba hem de ciao ciao diyerek bye bye..
Grazie Teşekkürler. Her şey için sık sık teşekkür edin siz de; İtalyanlar öyle yapıyor..
Prego Rica ederim. Teşekküre karşılık, para üstünü verirken, size yol verirken, restoranda içeri buyur ederken ya da benzer bir sebeple “prego”lar havada uçuyor bazen.
Per favore Lütfen
Buongiorno (buoncorno) Günaydın
Buonasera (buonasera) İyi akşamlar
Buonanotte (buonanotte) İyi geceler..

Yararlı Bilgiler
Acil Durumda..
Ospedale – Hastane
Farmacia – Eczane
Medico – Doktor

Otelde..
Albergo – Otel (Daima otelinizin adını ve adresini yanınızda yazılı bulundurun)
Asciugamano (aşugamano)- Havlu
Doccia – Duş
Camera – Oda
Chiave – Anahtar

Alışverişte..
Mağaza – Negozio (Dove i negozi? dükkanlar nerede?)
Forno – Fırın
Libreria – Kitapçı
Tabaccheria – Sigara, bilet, gazete vesaire küçük ihtiyaçları bulabileceğiniz büfeler..

Questo – Bu
Grande – Büyük
Piccola – Küçük

Vitrinlerdeki fiyat etiketlerini okumak için birkaç giysi notu;
Camicia – gömlek
Vestito – elbise
Scarpa – Ayakkabı
Borsa – Çanta
Sciarpa – Eşarp
Gonna – etek
Calza- çorap

Renklerde ise Kırmızı rossa / Beyaz bianca / Mavi azzurro / Yeşil verde / Sarı giallo / Siyah nero olarak aklınızda olsun..

Quanto costa? (kuanto kosta) Bu ne kadar? Fiat sormak için kullanabilirsiniz.. Tabi bu yine sorduğunuz şeye göre değişiyor ama kafa karıştırmamak açısından sadece bu şekilde sorarsanız anlayacaklardır..(çoğul olarak Squanto costano diye de kullanabilirsiniz)

Alıyorum demek için de “prendo” ya da compro (kompro)yu kullanabilirsiniz.
Poşet isteyip istemediğiniz bazen sorulabilir; poşet için sacchetto (saketto) kelimesi aklınızda bulunsun.

Bu arada Aperto Açık ve Chiuso da Kapalı demek; kapıları zorlamadan önce buna dikkat edin! :)

Peki biz tüm bunları nasıl okuyacağız?
Ne şanslısınız ki italyanca çoğunlukla yazıldığı gibi okunan bir lisan. Bazı kelimelerin arasına sıkışan ve aslında orada olmayan “T” harfini saymazsak çok zorlanacağınızı sanmıyorum.
Örnek grazie kelimesinin gratszi gibi söylenmesi.. Zaten okuması zor olanların yanına okunuşlarını ekledim.

Artık hazırsınız; lütfen gideceğiniz adresleri not ettiğiniz defterin en arka sayfasına size lazım olabilecek kelimeleri yazıp yanınızda götürün.
Umarım yemeği, mimarisi, tarihi, kültürü, insanları ile gönlümüze taht kuran bu sıcak ülkeye çok güzel seyahatler gerçekleştirirsiniz ve bu küçük bilgiler de çok işinize yarar.
Bol ve keyifli İtalya seyahatlerine…

* Eğer dönüşte bu lisanı sevimli bulur ve öğrenmek isterseniz Bu Yıl İtalyanca yazımı okumaya da ayrıca beklerim!..